Jednorazowi reprezentanci — Henryk Jaźnicki — sportowiec wszechstronny

Pokolenie okresu międzywojennego wychowywało się w specyficznych warunkach. Patriotyzm, poświecenie się dla ojczyzny, obowiązkowość i dyscyplina – to były podstawowe zasady wpajane od dzieciństwa. Sport pociągał dlatego, że godził kulturę ciała i ducha. Dawał radość życia.

Wstęp

Pokolenie okresu międzywojennego wychowywało się w specyficznych warunkach. Patriotyzm, poświecenie się dla ojczyzny, obowiązkowość i dyscyplina – to były podstawowe zasady wpajane od dzieciństwa. Sport pociągał dlatego, że godził kulturę ciała i ducha. Dawał radość życia.

Przykładem, w którego postępowaniu powyższa maksyma znalazła potwierdzenie – był Henryk Jaźnicki.

„Mnie interesowały gry zespołowe. Dążyłem, żeby być pożytecznym członkiem zespołu, wyzwalać z siebie wszystkie siły i umiejętności. Sukces zespołu traktowałem jako największą osobistą satysfakcję. Największym marzeniem każdego z nas był występ w reprezentacji Polski. To zaszczyt, którego nikt nie próbował pomniejszać”.

Młodość i pierwsze kroki na sportowej ścieżce

Henryk Jaźnicki urodził się 6 września 1917 roku w Radzyniu Podlaskim. Następnie wraz z rodzicami przeniósł się do Brześcia nad Bugiem. Uprawianie sportu rozpoczął w gimnazjum im. R. Traugutta. Z równym, dużym powodzeniem uprawiał koszykówkę i siatkówkę. Reprezentował w latach 1932-33 Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego miasta Brześcia właśnie w tych dwóch dyscyplinach sportu.

Na wielkie zdolności młodego sportowca zwrócił uwagę Edward Ałaszewski, w latach międzywojennych piłkarz i instruktor w-f, później znakomity karykaturzysta. Podczas pobytu nad Bugiem w czasie zawodów sportowych, wpadł mu w oko, niepozorny, ale niebywale sprawny ruchowo młodzik.

Gdy więc rodzina Jaźnickich przeprowadziła się do Warszawy, za sprawą Ałaszewskiego, Henryk trafił do Polonii Warszawa. Jednocześnie uczęszczał do gimnazjum im. Wyrzykowskiego, które ukończył zdaniem egzaminu maturalnego w 1937 roku. W tym samym roku odniósł swój pierwszy sukces sportowy. Zespół siatkarzy „Czarnych Koszul” po wielu perypetiach zdobył tytuł mistrza kraju. W drużynie tej Henryk Jaźnicki był kluczowym zawodnikiem.

Jak pisał ówczesny „ Przegląd Sportowy”-

Najlepszych siatkarzy miała Polonia w Jaźnickim, Wittengergu i Perkowskim, którzy grali dobrze zarówno w ataku jak i obronie. Nie załamywali się nawet w najtrudniejszych sytuacjach.”.

Zdobycie tytułu mistrzowskiego w siatkówce w 1937r. należało do największych sukcesów, jakie zawodnicy Polonii osiągnęli w grach zespołowych w latach międzywojennych. Rok wcześniej z zespołem koszykarzy też święcił spory triumf, został wicemistrzem Polski. W tamtych latach jednak ekipa stołeczna była na tyle silna, że drugie miejsce osiągała niemal etatowo. Talent Jaźnickiego nie uszedł jednak uwadze. Brał on udział w zgrupowaniach przedolimpijskich, był jednak jeszcze zbyt mało doświadczonym koszykarzem, by móc występować w reprezentacji olimpijskiej w Berlinie.

Debiut w Polonii Warszawa

W 1938 roku drużyna piłkarska Polonii wróciła w szeregi pierwszoligowców. I w tym czasie zadebiutował w niej – Henryk Jaźnicki.

„Do piki nożnej zostałem zwerbowany z sekcji gier sportowych na wiosnę 1938 roku przez prezesa klubu Stanisława Frenkiela. Po zakończeniu przeze mnie cyklu rozgrywek mistrzowskich w siatkówkę i koszykówkę byłem przygotowany kondycyjnie i sprawnościowo, brakowało mi tylko umiejętności techniczno – taktycznych do gry w piłkę nożną. Trener klubowy Karol Kossok po trzech tygodniach intensywnego treningu specjalistycznego i dwóch sprawdzianach wstawił mnie do składu na mecz I ligi z Cracovią w Krakowie, aktualnym mistrzem Polski. Debiut był udany, znalazłem stałe miejsce w zespole będącym rewelacją rozgrywek 1938 roku.”

Trener Kossok zaryzykował, wystawiając bardzo sprawnego, szybkiego i skocznego siatkarza i koszykarza na prawe skrzydło ataku Polonii. Atak kierowany przez Odrowąża ze skrzydłowymi Jażnickim i Kisielińskim był rewelacją rozgrywek ligowych. Grał bardzo szybko, a jednocześnie prosto, ambitnie i z fantazją. Prawoskrzydłowy okazał się piłkarzem bramkostrzelnym, i z meczu na mecz lepszym technicznie.

Redaktor Stefan Sieniarski, wielki fanatyk Polonii, tak wyrażał się o grze ataku „Czarnych Koszul”

„ Atak nadawał ton grze, a zespół wypracował swój styl – nie uznawał zawiłych kombinacji, prostymi środkami atakował non-stop. Stosowano podania długie i prostopadłe, przez co zdobywano teren błyskawicznie. Zawodnicy byli szybcy, zwrotni, wytrzymali, skoczni i dobrzy technicznie.”

Rok 1938 był dla klubu najlepszym w całym okresie międzywojennym. Piłkarze zajęli najwyższą lokatę – czwartą, w lidze, a władze sportowe uznały Polonię za całokształt działalności – pierwszym klubem Polski. Na to wyróżnienie zapracował swoimi bardzo dobrymi występami, na parkietach i boisku Henryk Jaźnicki.

Henryk Jaźnicki w Reprezentacji Polski

W następnym roku, tak pamiętnym dla wszystkich Polaków i jakże tragicznym, spełniły się sportowe marzenia naszego bohatera.

„W marcu dostąpiłem zaszczytu reprezentowania barw narodowych w koszykówce na meczu Polska – Niemcy wygranym 50:10. Pół roku później, 27 sierpnia po raz drugi założyłem koszulkę z Białym Orłem. Tym razem debiutowałem w meczu Polska – Węgry w piłce nożnej, w którym pokonaliśmy wicemistrzów świata 4:2.”

Ten historyczny mecz opisywany i wspominany przez wszystkich, był już wielokroć. Przytoczę tu refleksję Wojciech Trojanowskiego, wybitnego dziennikarza i sprawozdawcy radiowego.

„Nikt z tych tysięcy, które zaległy stadion Legii tuż przed wojną na spotkaniu naszej jedenastki z reprezentacją Węgier – tego meczu nie zapomni. Nasi chłopcy grali jakby natchnieni, wznosząc się na poziom, którego aż do czasu mistrzostw w 1974 roku żaden polski zespół nie osiągnął. Dziwny nastrój panował na tym meczu. Nikt przecież spokojnie wtedy nie spał. Wszyscy byli pełni okropnych przeczuć i bolesnego niepokoju. A jednak … jakaś w ludzi wstąpiła bezsensowna nadzieja, nielogiczny optymizm. Jeśli na boisku, wbrew wszelkim teoretycznym rozważaniom, doszło do tak nieprawdopodobnego zwycięstwa – to może i losy wojny potoczą się pomyślnie, Może to dobry omen, może się nie damy? No i tak. Tysięczne tłumy, rozweselone zwycięstwem, opuszczały stadion. Szedłem i ja wśród tego tłumu, nie wiedząc jeszcze wtedy, że to po raz ostatni na długie, długie lata ludzie się głośno śmieją na warszawskiej ulicy. Że to już ostatni raz…”

Kapitan związkowy, dzisiejszy selekcjoner – Józef Kałuża nie mógł skorzystać ze wszystkich najlepszych piłkarzy. Wiadomo mobilizacja. Ale ci, których wystawił w tym meczu, nie zawiedli ani jego, ani tysięcy na trybunach. W takiej atmosferze i w tak pamiętnym meczu zadebiutował Henryk Jaźnicki.

Znalezienie się kadrze prawoskrzydłowego Polonii było dla wielu zaskakujące, zważywszy na to, że jeszcze dwa lata wcześniej nie grał on w piłkę nożną. Jednak talent upoważniał piłkarza „Czarnych Koszul” do występu w tym spotkaniu. Już bowiem w lipcu brał on udział w zgrupowaniu kadry młodzieżowej, na warszawskiej CIWF na Bielanach. Z tą grupą piłkarzy wiązano nadzieje na przyszłość naszego piłkarstwa. Zajęcia prowadził z nimi słynny szkocki piłkarz i trener Alex James.

Przeciw Węgrom Polacy wystąpili w następującym zestawieniu:

Za cztery dni wybuchła wojna…

Ostatni gol przed wojną

Napastnik Polonii zapisał się jeszcze w historii polskiej piłki nożnej, jednym wydarzeniem. 20 sierpnia 1939 roku w ostatniej kolejce ligowej przed napaścią hitlerowską, był autorem ostatniego gola w spotkaniach ligowych. Polonia na Konwiktorskiej w Warszawie podejmowała lwowską Pogoń. Przewaga należała do gospodarzy, ale do 88 minuty wynik utrzymywał się remisowy 1:1.

„ Na dwie minuty przed końcem Polonia uzyskuje szóstego kornera. Bije precyzyjnie Kisieliński. Znów róg i znów Kisieliński bije dobrze. Jeżewski odbija „świecą”, piłka zakręca na lewo. Bala szpetnie kiksuje, piłkę ma znów Kisieliński, który podaje wysoko do środka i nadbiegający Jaźnicki lokuje piłkę główką pod poprzeczkę. Wynik 2:1 jest zasłużony.”

Po tym zwycięstwie zszedł z trybuny na boisko prezes klubu generał Kazimierz Sosnkowski i gratulował drużynie wygranej. Było to ostatnie spotkanie prezesa klubu z zawodnikami.

Zajęty występami, aż w trzech dyscyplinach pan Henryk nie zaniedbywał nauki. Po uzyskaniu matury w 1937 roku został przyjęty na Uniwersytet Warszawski, a w 1939 roku przeniósł się na Wydział Administracji Państwowej w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. Wybuch wojny pokrzyżował plany sportowe i naukowe.

Zesłanie do obozu koncentracyjnego i powrót do Warszawy

W marcu 1940 roku Henryk Jaźnicki wraz z gronem sportowców zostaje aresztowany. Przebywa w więzieniu mokotowskim, a następnie na Pawiaku, gdzie widział aresztowanego Janusza Kusocińskiego. Stąd zostaje przetransportowany do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, a potem do Mathausen w Austrii. Codziennie widział śmierć współwięźniów, lecz nie poddawał się, walcząc o życie poprzez sport. Dzięki wiedeńczykowi, kibicowi piłkarskiemu, który był blokowym polskiego pawilonu nr 7, zaczęto rozgrywać mecze piłkarskie, z więźniami innych narodowości. Przy pomocy i dzięki staraniom koszykarki Polonii pani Duch-Markowskiej udało mu się po dwóch latach powrócić do Warszawy.

Tu toczyły się konspiracyjne rozgrywki, powołano do życia tajny, podziemny WOZPN. W II okupacyjnych mistrzostwach Warszawy w 1943 roku, w barwach Polonii grał już Henryk Jaźnicki. Nie występował we wszystkich meczach, przeszkadzała mu w tym kontuzja kolana jakiej, za sprawą esesmana (uderzył go żelaznym prętem), nabawił się w obozie. Później wobec fali wzmożonej przemocy i represji, spotkania odbywały się sporadycznie. W 1944 roku mistrzostw Warszawy nie dokończono – wybuchło powstanie.

Rok 1945 to powrót jej mieszkańców, w tym również piłkarzy, do ruin i zgliszcz. Już 25 marca Polonia rozegrała pierwszy mecz. W drugim zagrał Henryk Jaźnicki. Pod koniec lipca drużyna Polonii wybrała się na mecze do Krakowa, w składzie nie zabrakło oczywiście Jaźnickiego. Wrócił również do składu koszykarzy. Ze względu na pracę, którą podjął w Społem, przez cały rok 1946 trenował i grał w zespole piłkarskim tego klubu i który dzięki jego dobrej grze awansował do klasy A.

Ominął go za to największy triumf, „Czarne Koszule” zostały mistrzem Polski w piłce nożnej, akurat wtedy gdy ten jedyny rok nie grał w jej barwach.

Powrót do Polonii

W 1947 roku powrócił do Polonii i występował w niej do roku 1952, w większości meczów jako kapitan. Jednocześnie pełnił rolę trenera sekcji koszykówki kobiet Polonii. W tym zespole poznał swoją przyszłą żonę, Irenę Kamecką, wielokrotną reprezentantkę Polski w koszykówce. W tym okresie prezentował cały czas dobrą, równą formę. Był etatowym reprezentantem Warszawy, wtedy mecze między miastami były czymś normalnym i bardzo częstym. Wyróżniającego się piłkarza powołano w skład reprezentacji Polski na dwa trudne spotkania wyjazdowe ze Szwecją i Finlandią we wrześniu 1947 roku. Niestety zawodnika Polonii zatrzymały w kraju „kłopoty paszportowe” i szansa na kolejne występy w barwach biało – czerwonych minęła bezpowrotnie.

Pozostała więc gra w swojej ukochanej drużynie „Czarny Koszul”. Osiągnięcia zespołu można określić na miarę oczekiwań, górna połowa ligowej tabeli, to nie było źle. A czwarta pozycja w 1949 roku, to powtórka najlepszego wyniku sprzed wojny. Pan Henryk nie poprzestawał tylko na piłce nożnej. W 1946 roku zagrał w mistrzowskiej ekipie siatkarzy Polonii, a w rok później zapisał na swoim koncie tytuły mistrzowskie w zespołach siatkówki i koszykówki AZS Warszawa.

Obarczony tak wieloma obowiązkami sportowymi, równolegle studiował w Akademii Nauk Politycznych 1947/50. Swej edukacji na tym jednak nie zakończył. W 1956 roku postanowił kontynuować naukę, tym razem na Wydziale Budownictwa Lądowego w Wieczorowej Szkole Inżynieryjnej i którą ukończył, uzyskując dyplom inżyniera w 1961 roku.

Ostatnie lata sportowej kariery

Wróćmy jednak do sportu. Z wiekiem pan Henryk zmienił pozycję na boisku, stał się prawym obrońcą. Nadal wyróżniał się grą kulturalną i dżentelmeńską, stanowił wzór do naśladowania dla młodszych, wchodzących do zespołu, zawodników. Przykładem takiej postawy kapitana Polonii był, chociażby mecz z Ruchem Chorzów w 1952 roku. Mecz ten przeszedł do legendy, to w nim decydowały się losy pozostania warszawskiego klubu w I lidze. Liczne starcia i incydenty, brutalna gra gospodarzy, skończyła się przerwaniem meczu w związku z agresją kibiców Ruchu.

„Cała drużyna znalazła się w szatni. Po około 20 minutach kapitan zespołu Henryk Jaźnicki namówił kolegów, aby po wezwaniu sędziego kontynuować grę. Nikt nie spodziewał się tego, że wznowienie spotkania sędzia rozpocznie od podyktowania rzutu karnego przeciwko Polonii. Gdybyśmy – mówili po latach poloniści – wobec trwającego zagrożenia pozostali w szatni, to byłaby szansa na walkower lub inne korzystniejsze rozstrzygnięcie. No, ale Jaźnicki wychowany w Polonii był zwolennikiem uzyskania rezultatów na boisku piłkarskim, a nie przy zielonym stoliku… W ten sposób, po skutecznie wykonanym karnym, Polonia zremisowała 3:3, tracąc 1 punkt – jak się okazało – na wagę gry w I lidze.”

Jeszcze dwa spotkania i nadeszła gorzka chwila degradacji do II ligi. Przegrany mecz z Cracovią 0:3, był ostatnim spotkaniem ligowym, jaki Henryk Jaźnicki rozegrał w swej przebogatej w sukcesy karierze. Rozgoryczony postanowił zawiesić buty na kołku. Nie poczekał kilku tygodni, nie zagrał w meczach pucharowych. I znowu jak w 1946 roku zabrakło go w chwilach triumfu, Polonia wzniosła Puchar Polski w jej składzie nie było pana Henryka. Co za ironia losu.

Nie odszedł jednak od sportu. W okresie pracy zawodowej, jako inspektor inwestycji i kapitalnych remontów obiektów sportowych w Federacji „Kolejarz” w latach 1950 – 1963, pełnił funkcję sekretarza Komisji Sportu Wyczynowego. Przez wiele lat był kierownikiem sekcji koszykówki i piłki nożnej. Wchodził w skład zarządu klubu. W latach siedemdziesiątych wybrany został wiceprezesem klubu. Na przełomie lat 1966 – 1993 działał jako członek Wydziału Gier i Dyscypliny oraz Funduszu Pomocy Koleżeńskiej Polskiego Związku Piłki Nożnej. W 1983 roku otrzymał tytuł Honorowego Członka PZPN.

Wielki talent, pracowitość, zdyscyplinowanie i miłość do sportu te wszystkie cechy miał w sobie Henryk Jaźnicki. Dziś jest legendą Polonii. Który z obecnych zawodników może nią zostać?

Autor: Dariusz Nowacki