Dynamo Kijów to klub, który należy do ścisłej czołówki ukraińskiej piłki nożnej. W tabeli wszech czasów rozgrywek ligowych naszego wschodniego sąsiada Dynamo zajmuje najwyższą lokatę, ale historia Dynama sięga dalej, niż zakładają rankingi ligi ukraińskiej. W tym artykule przedstawiamy historię Dynama Kijów.
Pamięci porucznika Jury Cymbała (Kijów; zm. 2022) – nieodżałowanego przyjaciela, redaktora strony, kibica Dynama Kijów.
Początki
Pokryta kurzem archiwalnym pierwsza wzmianka dotycząca Dynama Kijów to informacja z 13 maja 1927 r. Dowiadujemy się z niej o planowanym założeniu klubu. Datę uznano za początek działalności Kijowian.
Dopiero w listopadzie 1927 r., z inicjatywy Sergiusza Barmińskiego i Mikołaja Channikowa, powstała drużyna piłkarska. Dwaj działacze skupili wokół siebie grupę młodych chłopców z Kijowskiego Proletariackiego Stowarzyszenia Sportowego „Dynamo”.
Dwudziestolecie międzywojenne
Pierwszy mecz Kijowianie zagrali 17 lipca 1928 r. z odesskim Dynamo. Zakończył się remisem 2:2. Kolejne spotkanie to spektakularna porażka 6:2 z Dynamo Moskwa w lipcu 1928 r. Rok później ekipa kijowska wyruszyła do Dolnej Austrii, pojedynkując się z drużyną robotniczą. W tym meczu Dynamowcy zaliczyli przegraną 3:4.
Młoda ekipa piłkarska przyciągała na trybuny mieszkańców Kijowa i okolic. W pierwszej generacji piłkarskiej Dynamowców były takie nazwiska jak: Idzikowski, Reinhold, Trofimow, Terentiew, Honczarenko, Machyna, Korotki, Szczehocki, Małchas, Piątkowski, Trusewycz, Liwszic, Fominow, Łajka oraz Hreber.
W mistrzostwach Związku Radzieckiego (dalej wymiennie: ZSRR) w 1936 r. Dynamo zajęło 6. miejsce. Następny sezon zwieńczyło brązowymi medalami, a w 1938 r. uplasowało się tuż za podium (4. miejsce). Kijów osiągnął rekord ligi ZSRR – zdobyto 76 bramek w ciągu jednego sezonu. Do najlepszych piłkarzy końca lat 30. XX wieku zaliczono Mykołę Trusewycza, Wołodymyra Hrebera, Josyfa Liwszica, Iwana Kuzmenkę, Wiktora Sziłowskiego i Petra Łajkę.
W latach 1937-1941 wzniesiono nowy stadion. W jego budowie uczestniczyła spora część społeczności Kijowa. Z tej okazji planowano na nowym obiekcie pierwszy mecz z CSKA Moskwa. Spotkanie nie doszło do skutku. Powód? W dniu otwarcia stadionu – 22 czerwca 1941 r. – wojska III Rzeszy Niemieckiej zaatakowały ZSRR.
Klub podczas II wojny światowej
We wrześniu 1939 r. wybuchła II wojna światowa. Armia Czerwona, 22 września 1939 r., zajęła Lwów. Jednym z lwowskich klubów była Ukraina Lwów. Okupacja miasta przez czerwonoarmistów wpłynęła to na losy Kazimierza Górskiego oraz pozostałych piłkarzy ówczesnej Ukrainy Lwów – Michała Matyasa, Aleksandra Skocenia, Z. Cibora. Dzięki temu polscy piłkarze ze Lwowa występowali w Dynamie Kijów w latach 1940-1941. Losy Kazimierza Górskiego w dziejach polskiej piłki nożnej zapisały się później złotymi literami.
Działania wojenne między III Rzeszą a ZSR nie oszczędziły zawodników Dynama. Niektórzy walczyli szeregach Armii Czerwonej. Część zawodników trafiła do obozów koncentracyjnych.
Kilkoro piłkarzy zatrudnił w Piekarni nr 1 Józef Kordyk – z pochodzenia Czech. Sportowcy zorganizowali, wspólnie z zawodnikami kijowskiego Lokomotiwu, zespół Start Kijów. W jego skład weszli Dynamowcy: M. Trusewycz, I. Kuzmenko, O. Kłymenko, M. Korotkyj, M. Honczarenko, P. Komarow, M. Putynstin, M. Swyrydowski, F. Tiutczew i gracze Lokomotiwu: W. Bałakin, M. Melnyk i W. Sucharew.
Zespół Kordyka zgłosił się do lokalnej ligi. Odniósł w niej siedem zwycięstw. Ostatnim przeciwnikiem była ekipa niemieckiego Flakelf-u złożonego z pilotów Luftwaffe. Po porażce 5:1 niemieccy piloci poprosili o rewanż. Rozegrano je 9 sierpnia 1942 r. Ukraińską ekipę przed rewanżowym spotkaniem straszono represjami. Pomimo tego Start Kijów odniósł zwycięstwo 5:3 nad niemiecką drużyną. Tydzień później zawodników Startu aresztowano pod zarzutem współpracy z NKWD. Część z nich – Mykołę Trusewycza, Iwana Kuzmenko, Ołeksyja Klimenko – rozstrzelano w Babim Jarze koło Kijowa. Mykołę Korotkija, ze względu na faktyczną współpracę z NKWD, zlikwidowało niemieckie Gestapo. Mecz z Flakelf-em przeszedł do historii piłki nożnej, jako „Mecz śmierci”.
Wydarzenie było osnową kilku filmów: „Trzecia część” (ZSRR; 1964), „Mecz śmierci” (ZSRR), „Dwie połowy w piekle” (Węgry; 1961) i „Ucieczka do zwycięstwa” (USA; 1981). W tym ostatnim zagrali m. in.: Max von Sydow, Sylwester Stallone oraz piłkarze: Pele, Kazimierz Deyna, Bobby Moore.
Pierwsze lata po wojnie
Wojna zdekompletowała drużynę. W pierwszych powojennych rozgrywkach ligowych w 1946 r. Kijów zajął przedostatnie miejsce. Mimo tragicznej pozycji Kijowian działacze ligi zdecydowali o pozostawieniu klubu w Wyższej Lidze ZSRR. Argumentowano to stratami wśród zawodników Dynama podczas wojny.
Przełomem w regresie drużyny był rok 1951. Trenerem został Ołeh Oszenkow. Przygotował drużynę motorycznie i technicznie, zastosował nowoczesne metody treningowe oraz wprowadził do zespołu młodych zawodników. W 1952 r. klub został wicemistrzem ZSRR. Laury pierwszeństwa oddano Spartakowi Moskwa. Dwa lata później Dynamo Kijów, po wyeliminowaniu Spartaka Wilno, Zenitu Leningrad i Spartaka Moskwa (w finale: 1:0; bramka: Michał Koman), sięgnął po swój pierwszy Puchar ZSRR. Najbardziej znanym zawodnikiem tego czasu był Wiaczesław Sołowoj pozyskany z moskiewskiego Spartaka.
Lata sześćdziesiąte
Dzięki pracy trenera Oszenkowa w 1961 r. Dynamowcy sięgnęli po mistrzostwo Związku Radzieckiego. Był to pierwszy przypadek w dziejach radzieckiej ligi, gdy mistrzostwo ZSRR zdobyła drużyna spoza Moskwy.
Lata 60. XX wieku to przede wszystkim czas Wiktora Masłowa. Dzięki jego pracy w 1966 r. Dynamo zdobyło Mistrzostwo i Puchar ZSRR. Pięciu piłkarzy w barwach Związku Radzieckiego zostało brązowymi medalistami Mistrzostw Świat. Byli to Jożef Sabo, Wiktor Sierebriannikow, Łeonid Ostrowski, Walerij Porkujan, Wiktor Bannikow. Andreja Bibę uznano za najlepszego piłkarza roku w ZSRR. W latach 1967 – 1968 Dynamo sięgnęło po dwa mistrzostwa kraju. Powtórzyło rekord CSKA Moskwa, sięgając trzy razy z rzędu po to trofeum. W 1967 r. piłkarze doszli do 1/8 finału Pucharu Europy. Przegrali wówczas 1:2 z polskim Górnikiem Zabrze. Bramkę w 25. minucie spotkania strzelił Ołeh Błochin. Na polską listę strzelców wpisali się Włodzimierz Lubański i Jerzy Gorgoń.
Do czołowych piłkarzy Dynamo w latach 60. XX wieku zaliczono Jewhenija Rudakowa, Wiktora Bannikowa, Wadyma Sosnichina, Wołodymyra Muntiana, Wytalija Chmelnyckiego, Anatolija Wyszowca, Anatolija Puzacza, Walerija Porkujana, Jożefa Sabo i Fedira Medwida i Walerego Łobanowskiego.
Era Łobanowskiego
Ten ostatni, w październiku 1973 r., został trenerem Dynama Kijów. Sukcesy, pod kierunkiem Łobanowskiego, nadeszły szybko. Dwa lata później Kijowianie tryumfowali w mistrzostwach ZSRR, Pucharze Zdobywców Pucharów i Superpucharze UEFA. Między 1980 a 1982 r. dwukrotnie sięgnięto po mistrzostwo ZSRR (1980; 1981), Puchar ZSRR (1982) i wicemistrzostwo ZSRR (1982). Do sukcesów przyczynili się w głównej mierze piłkarze Wiktor Czanow, Andrij Bal i Wadym Jewtuszenko. W latach 1983 – 1984 Łobanowski poprowadził ekipę Związku Radzieckiego. W tym czasie jego miejsce zajął Jurij Morozow.
Łobanowski szybko wrócił na ławkę trenerską Dynama Kijów. Powrót zwieńczył zdobyciem z Dynamo mistrzostwa ZSRR (1985) i Pucharu ZSRR (1985; 1987). Dynamowcy w sezonie 1986/87 dostali się półfinału Pucharu Europy. Dwukrotnie przegrali 2:1 w z FC Porto. Portugalczycy zdobyli to trofeum, ogrywając w Wiedniu Bayern Monachium.
W niepodległej Ukrainie
W latach 90. XX w. Dynamo sięgnęło dwa razy po mistrzostwo Ukrainy (1993; 1999), czterokrotnie po Puchar Ukrainy (1993; 1996; 1998; 1999). W sezonie 1998/99 dotarło do półfinału Ligi Mistrzów. W pierwszym meczu z Bayernem Monachium padł remis 3:3. W rewanżu Bawarczycy, po golu Mario Baslera w 36. minucie, weszli do finału rozgrywek. Ekipę z Monachium ograł 2:1 Manchester United. Finał grany w Barcelonie, ze względu na dramaturgię spotkania, przeszedł do historii piłki nożnej i Ligi Mistrzów.
Wybitnymi piłkarzami Kijowian w ostatniej dekadzie XX wieku byli: Andrij Szewczenko, Sehij Rebrow, Ołeh Łużny i Jurij Maksimow. Między 2000 a 2010 r. „biało-niebiescy” zostawali mistrzami kraju w sezonach: 1999/00, 2000/01, 2002/03, 2003/04, 2006/07, 2008/09. Weszli w posiadanie Pucharu Ukrainy (1999/00, 2002/03, 2004/05, 2005/06, 2006/07).
W półfinale rozgrywek Pucharu UEFA w 2009 r. Dynamo Kijów przegrało z krajowym rywalem – Szachtarem Donieck. Doniecczanie tryumfowali kilka dni później w rozgrywkach. Okazało się, że po raz ostatni w dziejach tego pucharu, ponieważ UEFA zrezygnowała z dalszych rozgrywek. Do sukcesu drużynę kijowską doprowadził Walery Gazajew.
Początek nowego dziesięciolecia XXI wieku to zmiany trenerskie. Po Gazajewie stery trenerskie przejął Jurij Siomin (2010-2012), Ołeh Błochin (2012-2014), Serhij Rebrow (2014-2019). Dzięki Rebrowowi Dynamowcy dwukrotnie sięgnęli po Mistrzostwo Ukrainy (2014/15; 2015/16), Puchar Ukrainy (2014/15), a w ćwierćfinale Ligi Europy sezonu 2014/15 ulegli ACF Fiorentina. Z kolei pod kierunkiem Ołeksego Mychajłyczenki w lipcu 2020 r. wywalczył Puchar Ukrainy.
Mircza Luczesku zastąpił Mychjłyczenkę latem 2020 r. Rumuński trener wcześniej prowadził Szachtar Donieck – głównego oponenta ligowego Kijowian. Kierowane przez Luczesku Dynamo sięgnęło w sezonie 2020/21 po Mistrzostwo Ukrainy i Puchar Ukrainy. Luczesku został pierwszym trenerem w Ukrainie, który zdobył Puchar Ukrainy z dwoma różnymi klubami – Szachtarem Donieck i Dynamo Kijów.
Tragedią Ukrainy i całej ukraińskiej piłki nożnej jest wojskowy atak Rosji. Bezprecedensowa agresja rozpoczęła się 24. lutego 2022 r. Postawa trenera Mirczy Luczesku, który pozostał w Kijowie i bardzo krytycznie ocenił zachowanie rosyjskiej strony, wpłynęła niezmiernie motywująco i budująco na piłkarzy. Sezon 2021/22 przerwano ze względu na dramatyczną sytuację militarną Ukrainy. Po 18. kolejkach Szachtar Donieck został mistrzem kraju, a Dynamo Kijów wicemistrzem Ukrainy. W nowym sezonie 2022/23, ze względu na bezpieczeństwo, kluby ukraińskie rozgrywały mecze bez udziału publiczności.
Dostrzeżeniem osiągnięć piłkarskich Dynama Kijów są międzynarodowe nagrody. Dwaj piłkarze – Ołeh Błochin (1975 r.) i Ihor Biełanow (1986 r.) – otrzymali Złotą Piłkę przyznawaną przez prestiżowe czasopismo piłkarskie „France Football”. Trzecim piłkarzem ukraińskim nagrodzonym tą nagrodą był wybitny wychowanek Kijowian – Andrij Szewczenko. Uhonorowano go tym trofeum w 2004 r. W tym samym roku znalazł się na Liście 100 – najlepszych światowych piłkarzy według FIFA. Wówczas reprezentował barwy włoskiego AC Milan.
O ile Szewczence przyznano nagrodę za dokonania we włoskim klubie, o tyle Błochin i Biełanow mieszkali w Związku Radzieckim. ZSRR ograniczało w znaczny sposób rozwój kariery piłkarskiej zawodników. Mimo skomplikowanych, z różnych powodów, warunków do uprawiania piłki nożnej francuskie wyróżnienia z połowy lat 70. i 80. XX wieku to docenienie zarówno ówczesnej myśli szkoleniowej trenerów, ale przede wszystkim umiejętności ukraińskich piłkarzy grających w barwach Dynamo Kijów.
Opracował: Stefan Dmitruk (Białystok) – https://dynamokijov.wordpress.com/
