Książek o Johanie Cruyffie powstało wiele i nawet w naszym kraju nie jest to pierwsza pozycja o najwybitniejszym holenderskim piłkarzu. Jednak biografia napisana przez wybitnego dziennikarza z Kraju Tulipanów Auke Koka i znakomicie przetłumaczona przez Pawła Wilkowicza, to dzieło wybitne. Autor, prowadząc opowieść o Boskim Johanie, ukazuje nam również obraz Holandii i Hiszpanii z czasów życia tego holenderskiego wizjonera.
„Johan Cruyff. Biografia totalna” ukazała się — tak jak wcześniej wydana “Autobiografia” holenderskiego gwiazdora — nakładem doskonale znanego wszystkim kibicom wydawnictwa SQN. Auke Koka, autora tej książki polscy czytelnicy już znają, ponieważ napisał on tekst o legendarnej holenderskiej drużynie z lat 70. do 5. numeru Kopalni. Ten wybitny holenderski historyk futbolu — który pisze również książki o tematyce wojennej i historycznej — bardzo szczegółowo przygotował się do napisania biografii Cruyffa. Podczas wielu lat badań przeprowadził ponad sto rozmów z osobami związanymi z życiem Johana. Byli to nie tylko ludzie związani z futbolem, ale też przyjaciele z dzieciństwa, rodzina czy też wspólnicy biznesowi. Dzięki temu Auke Kok stworzył dzieło kompletne, opisujące wszystkie aspekty życia Cruyffa.
Kok nie stara się w tej książce budować kolejnego pomnika Johana Cruyffa, a wręcz przeciwnie. Pokazuje człowieka, który ma wiele wad i nie jest zbyt lubiany wśród rówieśników oraz w klubie. Johan stracił ojca w wieku 12 lat i miało to ogromny wpływ na jego osobowość. Jego obsesja na punkcie pieniędzy, by zapewnić godne życie rodzinie nawet w wypadku przedwczesnej śmierci, towarzyszyła mu przez całe życie.
”Najsilniejszy rządzi, a najsilniejszy jest ten, kto ma pieniądze — cytował go później jego pierwszy biograf, Frank Bonte. – Upewnij się więc, że jesteś wśród najsilniejszych.”
Młodzi kibice znający Cruyffa głównie jako wybitnego piłkarza, który odbudował potęgę Ajaksu i Barcelony oraz był liderem reprezentacji Holandii w latach 70., mogą zobaczyć, że nie był on wzorem do naśladowania dla młodych ludzi. Nie lubił się uczyć, był przemądrzałym gadułą i palił ogromne ilości papierosów. Podczas treningów unikał, kiedy tylko mógł wysiłku fizycznego. Autor przedstawia nam bardzo dokładnie całe dzieciństwo Johana w Betondorp w Amsterdamie. Jednak nie jest to nudny opis kolejnych kroków Cruyffa w Ajaksie, a pięknie opowiadana historia, połączona z wieloma historycznymi informacjami dotyczącymi Holandii i Amsterdamu, samych Holendrów.
Każdy, kto zna — chociaż pobieżnie — historię życia Cruyffa, wie, że zawsze bardzo liczył się ze zdaniem swojej żony. Jednak mało kto wiedział, że Danny miała tak wielki wpływ nie tylko na zachowanie i życie Johana, ale też na całą jego karierę. Poznajemy całą historię związku Johana i Danny, z biznesową relacją Cruyffa z teściem Corem Costerem. Można powiedzieć, że rodzina Costerów pokierowała karierą Johana, a sam Cor stał się pierwszym szeroko znanym agentem piłkarskim, który zrewolucjonizował relacje pomiędzy klubem (reprezentacją) a piłkarzami.
Oczywiście Auke Kok najwięcej miejsca poświęca futbolowi i karierze Johana. Ukazuje jego determinację do zostania zawodowym piłkarzem oraz jego błyskawiczny rozwój jako piłkarza. Johan zawsze widział więcej na boisku niż inni i to nawet jako nastolatek. Dzięki temu — mimo szczupłej budowy ciała — bez problemu poradził sobie w brutalnej grze z lat 60. i 70. Poznajemy Cruyffa jako piłkarza, który poucza wszystkich związanych z piłką nożną. Poczynając od kolegów z drużyny, poprzez trenerów i sędziów, a kończąc na działaczach, których to notabene zawsze uważał za niekompetentnych.
Bardzo ciekawy jest również opis relacji pomiędzy Johanem a Rinusem Michelsem. Relacji, która miała wiele trudnych momentów, ale zawsze opierała się na wzajemnym szacunku w sprawie wizji futbolu. Dokładnie autor przedstawia reprezentację Holandii, a szczególnie finały Mistrzostw Świata w Niemczech (co zresztą opisał w osobnych książkach). Możemy poznać zasady futbolu totalnego od innej strony, jak również zobaczyć jak wielki wpływ na wynik mają zdarzenia pozaboiskowe.
Hiszpański etap kariery Cruyffa przedstawiony jest, co zrozumiałe skoro autorem książki jest Holender, dużo mniej obszernie, ale nie mniej szczegółowo. Dowiadujemy się sporo o ówczesnej Hiszpanii, Katalonii oraz samej Barcelonie. Również życie prywatne Johana w Barcelonie opisane jest z wielką dbałością o szczegóły.
Najkrótszą częścią tej książki jest trenerska kariera Cruyffa oraz ostatnie lata życia. Wprawdzie poznajemy jego wpływ na zmiany klubowych wizji w Amsterdamie i Barcelonie, ale same mecze i rozgrywki nie są przedstawiane zbyt dokładnie.
Sposób prowadzenia czytelnika przez życie i karierę Johana Cruyffa jest u Auke Koka bardzo ciekawy. Nie zanudza a wręcz przeciwnie, wprowadzając wiele wątków poza piłkarskich, bardzo ubarwia książkę. Nie próbuje on wybielać postaci wielkiego Johana, tylko przedstawia go z wszystkimi jego zaletami i wadami. Poznajemy Cruyffa jako człowieka, dla którego rodzina była najważniejsza, a piłka nożna miała zapewnić mu tylko spokojne i dostatnie życie. Widzimy Johana niewierzącego w przypadki, a w to, że ktoś (być może Bóg) kieruje jego losem.
Całą historię uzupełniają i uwiarygodniają setki cytatów z wywiadów przeprowadzanych latami przez autora w wieloma ludźmi związanymi z Johanem Cruyffem. Są to zarówno wielkie postaci ze świata piłki, rodzina, jak i zupełnie czytelnikowi wcześniej anonimowe osoby, które pojawiały się w pewnych etapach życia legendy holenderskiego futbolu. Biografię zaś puentuje ikoniczne już zdanie wypowiedziane przez Cruyffa.
“W pewnym sensie jestem, prawdopodobnie, nieśmiertelny”
Moim skromnym zdaniem, to jedna z najlepszych książek biograficznych ze świata piłki, jaką przeczytałem, z pewnością w dużej mierze dzięki znakomitemu tłumaczeniu Pawła Wilkowicza. Polecam.
9/10
