Piłka nożna to jedna z najpopularniejszych dyscyplin sportu na świecie. Uprawiają biedni i bogaci, dzieci i dorośli, mężczyźni i kobiety. Ciężko znaleźć kraj, który nie ma swojej reprezentacji i rozgrywek ligowych. „It’s coming home, football is coming home !” – śpiewają angielscy kibice piłkarscy przy okazji większy wydarzeń odbywających się na ich boiskach. I mają w tym mnóstwo racji.
Zanim powstał futbol
Sport od zawsze towarzyszył rozwojowi ludzkości. Z lekcji historii, utożsamiamy starożytny sport z lekkoatletyką i zapasami. Bieg maratoński zawdzięcza swoją nazwę bitwie greków z Persami i poświęcenia Fillippidesa. Ale sport starożytny to nie tylko rywalizacje atletów o laur zwycięzcy – to również rywalizacje drużynowe z wykorzystaniem przedmiotów na wzór dzisiejszych piłek.
Niezależnie czy mówimy o piłce nożnej, piłce ręcznej, koszykówce, czy innych znanych dziś dyscyplinach, można uznać, że ich korzenie są wspólne. Badacze historii znajdują wiele dowodów rywalizacji z użyciem piłki w różnych częściach świata. Starożytne cywilizacje były więc ojcami znanego dziś futbolu. Chinczycy około 2300 lat temu spisali zasady gry w Cuju. Jednocześnie w piłkę grały ludy z Mezoameryki, Aborygeni, Indianie, Celtowie i wikingowie, Grecy, Rzymianie czy nawet Eskimosi. O Aqsaqtuk pisaliśmy w tym miejscu.
Wraz z rozwojem cywilizacji rozwijał się też sport. Grecy i Rzymianie grywali z haprastum, który jest uznawany za protoplastę dzisiejszego rugby.
Tradycje rzymskich legionów w naturalny sposób przenosiły się na resztę Starego Kontynentu. We Włoszech powstało calcio fiorentino, we Francji narodziło się soule, a Wyspy Brytyjskie opanował mob football. Pierwsze oficjalne dokumenty na temat odmian futbolu ludowego są datowane na końcówkę XII wieku. Celem rywalizacji było przemieszczenie piłki do ustalonego punktu (najczęściej bramy miejskiej). Rozgrywki był bardzo kontuzjogenne i przez to nie cieszyły się przychylnością władców.
Angielskie korzenie piłki nożnej
Każdemu z nas piłka nożna kojarzy się z euforią zwyciężania i łzami porażek. Futbol to niezwykłe emocje, decydujące bramki w samych końcówkach spotkań. Futbol to piękne gole i fantastyczne parady bramkarzy. Piłka nożna to również wielkie gwiazdy: Pele, Maradona, Romario, Cristiano Ronaldo czy Leo Messi. Jednak gdyby nie Wielka Brytania drugiej połowy XIX wieku świat nie zaznałby tylu radości i zapewne byłby dużo uboższy.
Dużą rolę w rozwoju piłki nożnej oprócz gwałtownego bumu przemysłowego (przy zakładach pracy zaczęły powstawać kluby) miał Kościół. Anglikańscy pastorzy, którzy byli jednocześnie nauczycielami w szkołach, namawiali swoich podopiecznych do uprawiania piłki nożnej. Twierdzili, że uczniowie, którzy wyżyją się na boisku, będą mniej agresywni w życiu codziennym. To przy Kościele powstały m.in takie kluby jak: Fulham Londyn, Southampton FC, Wolverhampton Wanderers, Bolton czy Tottenham Hotspur.
W początkach swojego istnienia między piłką nożną a rugby nie było zbyt dużej rozbieżności zasad. Rękami można było zrobić dosłownie wszystko – łącznie z przerzucaniem piłki nad przeciwnikiem. Dodatkowym problemem był fakt, iż w każdej ze szkół (to w nich głównie grano w piłkę) stosowano inne reguły. Dlatego codziennością były pytania o sposób rozegrania zawodów na ich początku. Z tego powodu w 1848 roku w Cambrige zebrało się czternastu byłych uczniów szkół w celu ustalenia podstawowych przepisów gry w piłkę nożną. I tak powstał kodeks zwany „Cambridge Rules”.
Szczególną rolę w powstawaniu klubów odegrała kolej. W piłkę grano tam, gdzie docierały tory. W 1878 roku powstał Newton Heat (później Manchester United), który założyli pracownicy układający tory kolejowe w Lancashire i Yorkshire. Pracownicy zakładów metalurgicznych przy Victoria Dock Road w Londynie założyli West Ham United. Arsenal natomiast to klub powstały przy fabryce amunicji Woolwich Arsenal. Ciekawostką jest fakt, iż Blackburn Rovers powstał w pubie.
W poniedziałek 26 października 1863 roku w Londynie spotkali się przedstawiciele dwunastu klubów z Londynu i jego przedmieść. Z inicjatywą tą wyszedł były piłkarz i założyciel Barnes Club – Ebenezera Coob Morley’a. To wtedy powstał pierwszy na świecie krajowy związek piłkarski – The Football Association. Morley został jego pierwszym sekretarzem, a Arthur Pember z Kilburn – prezydentem. Były to czasy wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych i powstania styczniowego w Polsce.
W ciągu następnych sześciu tygodni spotkano się sześć razy. Zatwierdzono opublikowane 8 grudnia zasady, które definitywnie odróżniły futbol od rugby.
Pierwsze rozgrywki pucharowe
Charles William Alcock, były zawodnik słynnej szkoły w Harrow przekonał pięciu kolegów do utworzenia rozgrywek o puchar federacji brytyjskiej. Projekt przedstawił na łamach pisma „The Sportsman”. Poparło ich 15 z 50 klubów zrzeszonych w F.A (Football Association). Do rozgrywek zaproszono jeszcze Queen’s Park ze Szkocji. Szkoci po remisie na własnym boisku z Wanderers odmówili wyjazdu na mecz rewanżowy z powodu braku pieniędzy i przegrali walkowerem.
Pierwszy finał Pucharu Anglii odbył się 16 marca 1872 roku. Wanderes złożony z uczniów szkól prywatnych pokonał Royal Engineers 1:0. Pierwszą w historii finałów bramkę strzelił Morton Peto Betts. Gola zdobył po podaniu Księcia Dryblingów – Roberta Walpole Sealy Vidala. Warto odnotować wyczyn porucznika Edmunda Cresswella, który złamał obojczyk, jednak mimo to dotrwał do końca meczu.
Anglia, Szkocja – pierwszy mecz
30 listopada 1872, w dniu patrona Szkocji – Świętego Andrzeja na stadionie krykietowym w Glasgow spotkały się reprezentacje Anglii i Szkocji. Był to pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy (wcześniej rozegrano pięć nieoficjalnych). Mecz oglądało 4 tysiące widzów (w tym wiele kobiet). Bilet z tego wydarzenia jest jednym z najważniejszych eksponatów muzeum piłkarskiego na stadionie Hampden Park. Anglicy mieli na swoich koszulkach tradycyjne już trzy lwy. Mecz zakończył się wynikiem bezbramkowym. Tydzień później powstał Szkocki Związek Piłki Nożnej, walijski powstał w 1876 roku, a irlandzki w 1880. Te cztery federacje utworzył w 1882 roku International Football Association Board (IFAB), który od tamtej pory ma decydujący wpływ w sprawie przepisów gry.
Rozpoczęcie ligi
Dniem rozgrywek była sobota, ponieważ praca kończyła się wcześniej i można było prosto z fabryki pójść na stadion. Zwyczaj ten utrzymywał się przez 80 lat do roku 1974 kiedy to rozegrano pierwszy niedzielny mecz. Pierwszą bramkę w historii rozgrywek ligowych w Anglii strzelił Jack Gordon z Preston North End. Pierwszym mistrzem została drużyna Gordona czyli Preston.
22 marca 1888 roku Szkot William McGregor zebrał w Londyńskim hotelu Andertona zebrał przedstawicieli dwunastu klubów i powołał do życia The Football League (przekształconą w 1992 roku w Premier League). Liga składała się z dwunastu zespołów: Preston North End, Aston Villa, Wolverhampton Wanderers, Blackburn, Bolton, West Bromwich Albion, Accrington, Everton, Burnley, Derby, Notts County i Stoke City. W takiej kolejności drużyny zakończyły rozgrywki ligowe. Większość z tych klubów dobrze ma się do dziś.
DAMIAN BEDNARZ
Follow @d_bednarz Obserwuj @retro_magazyn
