Cykl Historii Mundiali nabiera rozpędu! Po dwóch z rzędu turniejach, które uznano za spore rozczarowanie, mistrzostwa w Szwecji okazały się wyjątkowe dla Brazylii. To właśnie w Skandynawii objawił się talent Pelego, który dodatkowo mógł wznieść w górę Puchar Świata. Jak przebiegała rywalizacja? Zapraszamy!
- Urugwaj 1930
- Włochy 1934
- Francja 1938
- Brazylia 1950
- Szwajcaria 1954
- Chile 1962
- Anglia 1966
- Meksyk 1970
- RFN 1974
- Argentyna 1978
- Hiszpania 1982
- Meksyk 1986
- Włochy 1990
- USA 1994
- Francja 1998
- Korea/Japonia 2002
- Niemcy 2006
- RPA 2010
- Brazylia 2014
- Rosja 2018
1958
Starsi panowie, starsi panowie, starsi panowie dwaj! – to właśnie w tym roku szczęśliwi posiadacze telewizorów mogli usłyszeć niezwykle popularną przyśpiewkę. W owym 1958 profesor Wiktor Bross przeprowadził pierwszą operację na otwartym sercu w Polsce, a w Mikołajki podpisano umowę, która przyczyniła się do rozpoczęcia produkcji samochodów o pięknej nazwie Jelcz „ogórek”. Był to także wyjątkowy rok dla króla Elvisa, który zgłosił się do wojska i powiedział legendarne „Armia może zrobić ze mną wszystko, co chce”. I zrobiła to, że Elvis przez dwa lata nie nagrał ani jednego utworu. Męską część czytających (jest nas pewnie większość) zainteresuje fakt, że właśnie w tym czasie urodziła się Sharon Stone.
Eliminacje
Ciekawy przypadek podczas eliminacji do turnieju spotkał Izrael. Otóż w każdej z trzech rund, w których mieli brać udział… rywale oddawali mecz walkowerem! Zgodnie z zasadami powinni oni awansować do turnieju głównego, jednak FIFA dopatrzyła się jednego „szczegółu” w przepisach. Mówił on o tym, że tylko gospodarz i obrońca tytułu może zyskać kwalifikację bez konieczności rozgrywania spotkań eliminacyjnych. A tak się składa, że Izrael żadnego meczu nie rozegrał. Postanowiono więc, że spośród wszystkich zespołów, które zajęły w swoich grupach drugie miejsca, losowanie wyłoni decydującego przeciwnika dla Izraela. Szczęście sprzyjało Walii, która nie wypuściła danej szansy z rąk i po barażach awansowała do finałów Pucharu Świata.
Reprezentacja Polski po raz kolejny nie była w stanie awansować do turnieju głównego, choć tym razem walczyła dzielnie. Efektem tego było legendarne zwycięstwo na Stadionie Śląskim w stosunku 2:1 z wielkim Związkiem Radzieckim. Obie te drużyny uzyskały w grupie po sześć punktów i o kwalifikacji musiał zdecydować dodatkowy mecz. Niestety Lipsk nie okazał się szczęśliwy dla Polaków, którzy ulegli ZSRR 2:0.
Wielką sensacyjną było odpadnięcie Urugwaju, Hiszpanii i Włoch. Turniej w Szwecji był pierwszym od 12 lat dla Argentyny. Tamte eliminacje były historyczne dla Wysp Brytyjskich. To wtedy właśnie po raz pierwszy i jak do tej pory jedyny, aż cztery drużyny z regionu awansowały na mistrzostwa. Ciekawy warunek postawiła drużyna Irlandii Północnej. Otóż chcieli oni gwarancji, że niedziele będą mieli wolne od gier. FIFA nie przychyliła się do niej i choć niepewnym było czy drużyna z północy Irlandii pojawi się na turnieju, zagrali i w niedzielę zdobyli aż 3 punkty.
Mistrzostwa, których nie było
W 2002 roku opublikowano mockument Konspiration 58, którego twórcy próbowali udowodnić, że turniej miał miejsce nie w Szwecji, a w Stanach Zjednoczonych. Mówi się, że były one wielką propagandą USA, która testowała możliwości mamienia tłumów przez telewizję. Jako dowód podają, chociażby „podejrzane budynki” widniejące w tle półfinałowego starcia Szwecji z RFN. Zdaniem badacza tej „konspiracji” owe budynki nie znajdują się w Göteborgu, a w… Los Angeles. Dodatkowo sugerują, że długość cieni, rzucanych przez graczy nie są zgodne z kątem słońca padającego o tej porze roku w Szwecji. Jako domniemane miejsce, gdzie takie zjawisko mogło się zdarzyć, znów podają Amerykę Północną. Czy teoria jest prawdziwa? A czy istnieje Złoty Pociąg i Bursztynowa Komnata? Prawdy nie dowiemy się nigdy, choć moim zdaniem wszystkie te historie należy traktować jako bajki. Szczególnie film Konspiration 58, ponieważ jest on fikcją udającą film dokumentalny. Czas na prawdziwą bitwę!
Faza grupowa
Komitet Wykonawczy FIFA w końcu ustalił normalne zasady turnieju, które obowiązywały aż do roku 1970. Po fazie grupowej, w której w końcu grano „każdy z każdym”, rozgrywano fazę pucharową według wcześniej ustalonego schematu. Jednymi słowy: dość losowania po każdym etapie rozgrywek! Tradycyjnie już udział brało szesnaście zespołów (12 z Europy i 4 z obu Ameryk). Turniej poprzedził też spór o prawa telewizyjne, w efekcie czego telewizja pokazała tylko dziesięć spotkań Pucharu Świata.
Rozgrywki pierwszej rundy przynosiły kilka mniejszych czy większych niespodzianek. Odpadła Argentyna i Czechosłowacja ( z grupy pierwszej, awans Irlandii Północnej i RFN), po barażach z Walią turniej opuściły też Węgry, których złoty okres dobiegł końca mniej więcej dwa lata przed mistrzostwami. Wtedy to właśnie wybuchło powstanie węgierskie, którego zamysłem było zrzucenie radzieckiego jarzma. Niestety nie udało im się to, a w obawie przed represjami na emigrację udały się największe gwiazdy Aranycsapatu. Pomimo wszystkich politycznych i sportowych komplikacji odpadnięcie z absolutnym debiutantem musiał boleć. Obok ojczyzny Ryana Giggsa awans uzyskali także gospodarze.
Płakali również zawodnicy Anglii odpadający w barażu ze Związkiem Radzieckim. Ich przeświadczenie o wyższość nad całym piłkarskim światem, po raz kolejny zostało wystawione na ciężką próbę. Obok ZSRR z tej grupy awansowała bez najmniejszych problemów Brazylia uważana za największego faworyta turnieju. W jej składzie błyszczeli wielcy: Garrincha, Nilton Santos czy wchodzący do piłkarskiego świata Pele. Powszechnie uważane było, że takim gwiazdom nikt nie może się oprzeć. Faza grupowa tylko to potwierdziła.
Jednak największą postacią czempionatu w Szwecji był Francuz Fontaine. Jego sześć bramek (!) w fazie grupowej dało awans „Trójkolorowym” obok drużyny Jugosławii. W pokonanym polu pozostał Paragwaj i Szkocja. Warto też odnotować, że spotkanie Francja – Paragwaj zakończyło się rezultatem 7:3 dla tych pierwszych.
Faza pucharowa
Wszystkie zwycięskie drużyny w fazie ćwierćfinałowej nie straciły ani jednej bramki! Najmniej wyrównaną parą był mecz Francja – Irlandia Północna, który zakończył się deklasacją 4:0. Kolejne dwie bramki do swojego dorobku dopisał Just Fontaine. Strzelił także młodziutki Pele, a jego bramka pozwoliła wyeliminować Walię. Szwecja ograła ZSRR 2:0, a RFN 1:0 Jugosławię. Ciężko na temat tych starć ćwierćfinałowych napisać coś sensownego, więc zakończę na samych wynikach.
Nieco ciekawej było w starciach najlepszej czwórki, choć obserwatorzy mieli twardy orzech do zgryzienia, ponieważ oba spotkania rozpoczęły się o tej samej porze. Marzenia o obronie tytułu przez Niemców w brutalny sposób przerwali gospodarze, a ich dwie bramki w ostatnich dziesięciu minutach spotkania dały awans do wielkiego finału. Najmłodszy w historii strzelec hat – tricka – Pele, swoim wyczynem doprowadził „Canarinhos” do ostatecznego pojedynku ze Szwecją. Potrzebował na to zaledwie 13 minut. Francuzi w owym starciu zostali straszliwie zbici (5:2). Podrażniło ich to na tyle, że w meczu o trzecie miejsce wzięli srogi rewanż na RFN. Tym razem cztery bramki zdobył niezawodny Fontaine i z 13 golami na koncie, stał się najskuteczniejszym na jednym turnieju w historii mistrzostw świata. Paradoksem jest fakt, że na czempionat pojechał w ostatniej chwili. Stało się to za sprawą kontuzji Rene Bliarda. Wynik 6:3 był pokazem siły ojczyzny Platiniego, a w ich ataku obok Fonatine’a brylował urodzony w Polsce Raymon Kopa (jego polskie nazwisko to Kopaszewski).
Wielki finał rozpoczął się od losowania… strojów. Obie jedenastki chciały wystąpić w swoich tradycyjnych żółto – niebieskich barwach. Szczęście uśmiechnęło się do gospodarzy i to Brazylia włożyła niebiesko – białe kostiumy. Zresztą los był po ich stronie tylko przez pierwszych osiem minut meczu. Do tego czasu zdążyli już strzelić bramkę dającą prowadzenie za sprawą Nilsa Liedholma. W 9. minucie trafił Vava rozpoczynając marsz “Canarinhos” po trofeum Julesa Rimeta. Końcowy wynik? 5:2. Fenomenalna Szwecja została przyćmiona przez blask Pelege i jego kompanów.
Na zakończenie dzisiejszych wspomień zaznaczę tylko, że cały turniej trwał 22 dni, ale tylko w 9 z nich rozgrywano mecze.
Ciekawostki i statystyki
- Gospodarz: Szwecja
- Termin: 8 – 29 czerwca 1958
- Ilość uczestników: 16 (z 3 konfederacji)
- Uczestnicy:
- Anglia
- Argentyna
- Austria
- Brazylia
- Czechosłowacja
- Francja
- Irlandia Północna – debiutant
- Jugosławia
- Meksyk
- Paragwaj
- RFN – obrońca tytułu
- Szkocja
- Szwecja – gospodarz
- Walia – debiutant
- Węgry
- ZSRR – debiutant
- 1 miejsce: Brazylia
- 2 miejsce: Szwecja
- 3 miejsce: Francja
- Najmłodszy gracz: Pelé (Brazylia) – 17 lat i 235 dni
- Najstarszy gracz: Ángel Labruna (Argentyna) – 39 lat i 260 dni
- Najszybciej strzelona bramka:
- Omar Oreste Corbatta (Argentyna) w 2 minucie meczu z RFN (1:3)
- Vava (Brazylia) w 2 minucie meczu z ZSRR (2:0)
- Vava (Brazylia) w 2 minucie meczu z Francją (5:2)
- Najmłodszy strzelec bramki: Pelé (Brazylia) – 17 lat i 239 dni
- Najstarszy strzelec bramki: Gunnar Gren (Szwecja) – 37 lat i 236 dni
- Liczba rozegranych meczów: 35
- Liczba strzelonych bramek: 126 (3,6 na mecz)
- Widzowie na stadionie: 919 580 (średnio 26 274 na mecz)
- Stadiony:
- Arosvallen, Västerås (pojemność: 10 000)
- Eyravallen, Örebro (pojemność: 13 000)
- Idrottsparken, Norrköping (pojemność: 20 000)
- Jernvallen, Sandviken (pojemność: 20 000)
- Malmö Stadion, Malmö (pojemność: 30 000)
- Olympia, Helsingborg (pojemność: 27 000)
- Örjans Vall, Halmstad (pojemność: 15 000)
- Råsundastadion, Solna (okręg Sztokholm) (pojemność: 52 400)
- Rimnersvallen, Uddevalla (pojemność: 17 778)
- Ryavallen, Borås (pojemność: 15 000)
- Tunavallen, Eskilstuna (pojemność: 22 000)
- Ullevi, Göteborg (pojemność: 53 500)
- rekordowa oglądalność: 51 800 – Finał Szwecja vs Brazylia
- Ilość sędziów: 22 z 21 państw
- Strzelcy:
- 13 goli:
- Just Fontaine (Francja)
- 6 goli:
- Pelé (Brazylia)
- Helmut Rahn (RFN)
- 5 goli:
- Vavá (Brazylia)
- Peter McParland (Irlandia Północna)
- 4 gole:
- Zdeněk Zikán (Czechosłowacja)
- Lajos Tichy (Węgry)
- Kurt Hamrin (Szwecja)
- Agne Simonsson (Szwecja)
- 3 gole:
- Omar Oreste Corbatta (Argentyna)
- Raymond Kopa (Francja)
- Roger Piantoni (Francja)
- Hans Schäfer (RFN)
- Todor Veselinović (Jugosławia)
- 2 gole:
- Mazola (Brazylia)
- Milan Dvořák (Czechosłowacja)
- Václav Hovorka (Czechosłowacja)
- Derek Kevan (Anglia)
- Maryan Wisniewski (Francja)
- Uwe Seeler (RFN)
- Juan Agüero (Paragwaj)
- Florencio Amarilla (Paragwaj)
- José Parodi (Paragwaj)
- Jorge Lino Romero (Paragwaj)
- Anatolij Iljin (ZSRR)
- Nils Liedholm (Szwecja)
- Ivor Allchurch (Walia)
- Aleksandar Petaković (Jugosławia)
- 1 gol:
- Ludovico Avio (Argentyna)
- Norberto Menéndez (Argentyna)
- Karl Koller (Austria)
- Alfred Körner (Austria)
- Didi (Brazylia)
- Nílton Santos (Brazylia)
- Mário Zagallo (Brazylia)
- Jiří Feureisl (Czechosłowacja)
- Tom Finney (Anglia)
- Johnny Haynes (Anglia)
- Yvon Douis (Francja)
- Jean Vincent (Francja)
- Hans Cieslarczyk (RFN)
- József Bencsics (Węgry)
- József Bozsik (Węgry)
- Károly Sándor (Węgry)
- Jaime Belmonte (Meksyk)
- Wilbur Cush (Irlandia Północna)
- Cayetano Ré (Paragwaj)
- Sammy Baird (Szkocja)
- Bobby Collins (Szkocja)
- Jackie Mudie (Szkocja)
- Jimmy Murray (Szkocja)
- Aleksander Iwanow (ZSRR)
- Walentin Iwanow (ZSRR)
- Nikita Simonian (ZSRR)
- Gunnar Gren (Szwecja)
- Lennart Skoglund (Szwecja)
- John Charles (Walia)
- Terry Medwin (Walia)
- Radivoje Ognjanović (Jugosławia)
- Zdravko Rajkov (Jugosławia)
- najwięcej goli jednego zawodnika w jednym turnieju-Just Fontaine–13 goli
- Brazylia (1930-1958) oraz Niemcy/RFN (1934-1958) -18 kolejnych meczy ze strzelonym golem
- Sześć kolejnych meczy z golem w turnieju – Just Fontaine
- najmłodszy strzelec gola w historii: Pele 17 lat 239 dni
- najmłodszy w historii zdobywca hat-tricka: Pele 17 lat i 244 dni
- najmłodszy strzelec gola oraz uczestnik w finale: Pele 17 lat i 249 dni
- najstarszy strzelec gola w finale: Nils Liedholm ze Szwecji-35 lat i 263 dni
- rekord goli w meczu finałowym: 7 (Brazylia-Szwecja 5:2)
- rekord goli jednej drużyny w finale: Brazylia- 5
- rekord kolejnych porażek: Meksyk- 9 (1930-1958)
- Just Fontaine to drugi zawodnik, który uzyskał dwa hat-tricki na turnieju finałowym
- Pierwszy bezbramkowy remis w finałach MŚ (Anglia-Brazylia)
DAMIAN BEDNARZ
