Kiedy myślimy o wielkiej piłce w USA, to w pierwszej chwili na myśl przychodzą nam koszykówka, baseball albo futbol amerykański. Piłka nożna, która nazywana jest tam soccerem, niespecjalnie kojarzy nam się z ojczyzną Abrahama Lincolna i Myszki Miki. Pod koniec lat 80-tych nastąpił w tej kwestii przełom. Jego efektem były XV piłkarskie Mistrzostwa Świata zorganizowane w 1994 roku. Artykuł nie będzie jednak dotyczył przestrzelonego karnego Roberto Baggio, który dał złoto Brazylii czy też znakomitej Bułgarii prowadzonej przez Christo Stoiczkowa. Uwaga zostanie skupiona na organizacji mistrzostw, zainteresowaniu mieszkańców oraz na wpływie tego wydarzenia na rozwój piłki nożnej w Stanach Zjednoczonych.
- Urugwaj 1930
- Włochy 1934
- Francja 1938
- Brazylia 1950
- Szwajcaria 1954
- Szwecja 1958
- Chile 1962
- Anglia 1966
- Meksyk 1970
- RFN 1974
- Argentyna 1978
- Hiszpania 1982
- Meksyk 1986
- Włochy 1990
- Francja 1998
- Korea/Japonia 2002
- Niemcy 2006
- RPA 2010
- Brazylia 2014
- Rosja 2018
Nigdy wcześniej i nigdy później
XV MŚ w piłce nożnej sprawiły, że Amerykanie oszaleli na punkcie soccera. Mówiono, że turniej ten rozgrywany był od morza do morza. Mecze odbywały się zarówno na dalekim wschodzie w Foxborough, w stanie Massachusetts, jak i na samym zachodzie w San Francisco w Kalifornii. Przez bramki dziewięciu stadionów przeszło łącznie 3 587 538 osób. Nigdy wcześniej i nigdy później żaden z mundiali nie był obejrzany przez taką liczbę widzów. Średnia wyniosła 68 626 osób. Drugi w tej klasyfikacji jest turniej z Brazylii z 2014 roku, który z trybun obejrzało 3 429 873 widzów (średnia na mecz 53 592). Trzeba przy tym zaznaczyć, że w 1994 roku w mundialu brały udział 24, a nie 32 reprezentacje, a więc grano 52, a nie 64 mecze. Mecz otwarcia na Soldier Field w Chicago obejrzało 63 117 widzów. Spotkanie poprzedziła bardzo huczna ceremonia. Wziął w niej udział prezydent kraju Bill Clinton. Nie mogło zabraknąć też gwiazd estrady, wśród których była Diana Ross.
Ludzie zgromadzeni na trybunach mogli podziwiać setki balonów w barwach amerykańskiej flagi, które powędrowały wysoko do nieba. W Stanach Zjednoczonych wielką popularnością cieszyły się rozgrywki piłki halowej. Wobec tego organizatorzy mundialu zaproponowali, żeby kilka meczów rozegrać pod dachem. FIFA zgodziła się na to rozwiązanie, chociaż nigdy później już tego nie stosowano. Piłkarze grali jednak oczywiście na naturalnej murawie. W pamięć widzów wryła się na pewno wspaniała hala Silverdome w Pontiac, która mogła pomieścić 77 500 osób. W czasie turnieju doszło do pierwszego… „małżeństwa” pomiędzy futbolem amerykańskim i soccerem. Chodzi rzecz jasna o wykorzystanie stadionów, które wcześniej służyły jedynie do meczów tej bardziej amerykańskiej dyscypliny. Największym obiektem był Rose Bowl w Pasadzie, który mógł pomieścić 91 374 osoby. Rozegrano na nim osiem spotkań, w tym mecz finałowy i jeden półfinał.
Kraj opanowany przez soccer
Po zakończeniu turnieju wśród wielu ekspertów panowały sceptyczne nastroje, co do dalszych losów soccera. Obawiano się, że mundial był dla mieszkańców tylko krótką przygodą i zaraz zapomną o tym, czym tak mocno pasjonowali się od 17 czerwca do 17 lipca 1994 roku. Niektórzy eksperci postawili nawet tezę, że piłka nożna nie ma absolutnie żadnych szans, aby kiedyś dogonić popularnością baseball, koszykówkę czy też hokeja. Zastanawiano się także mocno, czy organizacja turnieju przełoży się w jakikolwiek sposób na rozwój zawodowej ligi soccera. Na szczęście wszystkie te czarne wizje nie znalazły odzwierciedlenia w rzeczywistości. W książce pt. „Star-Spangled Soccer: The Selling, Marketing and Management of Soccer in the USA” Gary Hopkins z Uniwersytetu w Warwick postawił tezę, że mundial w 1994 roku na zawsze odmienił oblicze i losy piłki nożnej w USA.
Przyznanie im organizacji turnieju uruchomiło łańcuch wydarzeń, które na nowo i już na zawsze zdefiniowały piłkę nożną w tym kraju. Co więcej, od tamtego wydarzenia soccer zaczął mieć duże znaczenie w zmieniającym się krajobrazie amerykańskiego sportu. Hopkins zwraca uwagę na to, że jeszcze pod koniec lat 80. – krajowa federacji piłki nożnej (US Soccer) znajdowała się w wielkim kryzysie. Pomimo tego udało jej się wygrać prawo do organizacji XV Mistrzostw Świata. Krajowa piłka otrzymała wtedy niezwykły impuls, co odbiło się z czasem na zainteresowaniu mieszkańców tym sportem. Jeszcze w 1989 zaledwie trzy tysiące widzów obserwowało, jak USA walczyło z Trynidadem i Tobago w meczu eliminacji MŚ. Jednak już 4 lipca 1994 na trybunach Stanford Stadium w Kalifornii zasiadło 84 177 kibiców, którzy oglądali porażkę amerykańskiej reprezentacji w meczu z Brazylią. Kolejne 13,6 miliona Amerykanów obejrzało ten mecz w telewizji. Hopkins podaje, że turniej wygenerował 350 milionów dolarów przychodu i 60 milionów zysku.
Z powodu tego wydarzenia nasza młodzież postrzega dziś piłkę nożną jako część amerykańskiego stylu życia, podobnie jak koszykówkę, baseball czy szarlotkę. Amerykańskie dzieci już dobrze wiedzą kim są Ronaldo, Messi i Rooney. Ci zawodnicy są równie znani, co gwiazdy baseballowej drużyny LA Dodgers czy też New York Giants – drużyny futbolu amerykańskiego. (…) Zainteresowania najmłodszych wciąż się zmieniają. W tym momencie w Stanach Zjednoczonych jest już więcej młodzieżowych drużyn piłki nożnej niż drużyn baseballowych. Podobnie zmienia się globalny świat mediów. Amerykańskie dzieci oddalone są od swoich idoli zaledwie o jedno kliknięcie komputerowej myszki, pilota lub kupno biletu na letni tour. Globalna siła piłki nożnej okrąża i przenika Amerykę na każdym poziomie – tłumaczy Gary Hopkins.
Początek odwiecznej wojny i przełomu technologicznego
Do mundialu w 1990 roku bezsprzecznie liderem w kwestii ubioru piłkarzy była firma Adidas. Turniej rozegrany cztery lata później był początkiem odwiecznej wojny. Wtedy bowiem na piłkarskim mundialu zadebiutowała firma Nike. Amerykańska marka odzieżowa do dziś toczy zaciętą rywalizację ze swoim niemieckim przeciwnikiem. Na aktualnie trwającym turnieju w Rosji zwycięstwo odniósł Adidas. W strojach niemieckiej firmy wystąpiło 12 drużyn. Z kolei Nike związało się umową z 10 zespołami. W kwestii marketingu należy zwrócić uwagę także na inne aspekty. Mundial 1994 był pierwszym historycznym wydarzeniem, które miało na celu stworzenie oficjalnego portalu internetowego. Od tamtego momentu Internet, a także inne nowego rodzaju media stały się drugą siłą po telewizji w kwestii drogi dla sponsorów, partnerów handlowych i przede wszystkim kibiców.
Wpływ przeszłości na teraźniejszość
Efekty mundialu do dzisiaj są widoczne w amerykańskiej piłce nożnej. W latach 1990-2010 w kraju podwoiła się liczba młodych adeptów soccera. Pierwszy sezon Major League Soccer (najwyższej klasy rozgrywkowej USA i Kanadzie) został rozegrany w 1996 roku. Wzięło w nim udział 10 drużyn. Obecnie w tych rozgrywkach uczestniczą już 24 zespoły. MLS budzi coraz większe zainteresowanie. Na zakończenie swoich karier decydowało się tutaj wielu znanych piłkarzy, którzy wcześniej błyszczeli w Europie. Byli to m.in. Frank Lampard, Steven Gerrard czy też Andrea Pirlo. Obecnie na amerykańskich boiskach grają tacy zawodnicy jak David Villa i Zlatan Ibrahimović. Trudno oczekiwać, że MLS dobije w najbliższym czasie do poziomu czołowych lig europejskich. Patrząc jednak na to, jak poważnie potrafią podejść do tej kwestii Amerykanie, można spodziewać się, że soccer będzie cały czas się rozwijał. Organizację mundialu 1994 trzeba ocenić bardzo pozytywnie. Amerykanie wykazali wielką pasję do dyscypliny, która odstawiana była u nich wcześniej na boczny tor i przegrywała z innymi z kretesem. Wiele osób wspomina ten turniej z wielkim sentymentem. Stany Zjednoczone po raz kolejny w historii pokazały, że potrafią w znakomity sposób sprzedać proponowany przez siebie produkt.
Ciekawostki i statystyki:
- Gospodarz: Stany Zjednoczone
- Termin: 17 czerwca – 17 lipca 1994
- Ilość uczestników: 24 (z 5 konfederacji)
- Uczestnicy:
- Arabia Saudyjska – debiutant
- Argentyna
- Belgia
- Boliwia
- Brazylia
- Bułgaria
- Grecja – debiutant
- Hiszpania
- Holandia
- Irlandia
- Kamerun
- Kolumbia
- Korea Południowa
- Maroko
- Meksyk
- Niemcy – obrońca tytułu
- Nigeria – debiutant
- Norwegia
- Rosja
- Rumunia
- Stany Zjednoczone – gospodarz
- Szwajcaria
- Szwecja
- Włochy
- 1 miejsce: Brazylia
- 2 miejsce: Włochy
- 3 miejsce: Szwecja
- Najmłodszy gracz: Rigobert Song (Kamerun) – 17 lat i 353 dni
- Najstarszy gracz: Roger Milla (Kamerun) – 42 lat i 39 dni
- Najszybciej strzelona bramka: Gabriel Batistuta (Argentyna) w 2 minucie meczu z Grecją (4:0)
- Najmłodszy strzelec bramki: David Embe (Kamerun) – 20 lat i 218 dni
- Najstarszy strzelec bramki: Roger Milla (Kamerun) – 42 lat i 39 dni
- Liczba rozegranych meczów: 52
- Liczba strzelonych bramek: 141 (2,71 na mecz)
- Widzowie na stadionie: 3 587 538 (średnio 68 991 na mecz)
- Stadiony:
- Citrus Bowl, Orlando (pojemność 61 219)
- Cotton Bowl, Dallas (pojemność 63 998)
- Foxboro Stadium, Foxborough (pojemność 53 644)
- Giants Stadium, East Rutherford (pojemność 75 338)
- Pontiac Silverdome, Pontiac (pojemność 77 557)
- Robert F. Kennedy Memorial Stadium, Waszyngton (pojemność 53 142)
- Rose Bowl, Pasadena (pojemność 91 794)
- Soldier Field, Chicago (pojemność 63 117)
- Stanford Stadium, Stanford (pojemność 80 906)
- Rekordowa oglądalność: 94 194 – finał Brazylia vs Włochy
- Ilość sędziów: 24 z 23 państw
- Strzelcy:
- 6 goli:
- Hristo Stoichkov (Bułgaria)
- Oleg Salenko (Rosja)
- 5 gole:
- Romário (Brazylia)
- Roberto Baggio (Włochy)
- Jürgen Klinsmann (Niemcy)
- Kennet Andersson (Szwecja)
- 4 gole:
- Gabriel Batistuta (Argentyna)
- Florin Răducioiu (Rumunia)
- Martin Dahlin (Szwecja)
- 3 gole:
- Bebeto (Brazylia)
- Dennis Bergkamp (Holandia)
- Gheorghe Hagi (Rumunia)
- José Luis Caminero (Hiszpania)
- Tomas Brolin (Szwecja)
- 2 gole:
- Claudio Caniggia (Argentyna)
- Philippe Albert (Belgia)
- Yordan Letchkov (Bułgaria)
- Adolfo Valencia (Kolumbia)
- Rudi Völler (Niemcy)
- Dino Baggio (Włochy)
- Hong Myung-bo (Korea Południowa)
- Luis García (Meksyk)
- Wim Jonk (Holandia)
- Daniel Amokachi (Nigeria)
- Emmanuel Amunike (Nigeria)
- Ilie Dumitrescu (Rumunia)
- Fuad Anwar (Arabia Saudyjska)
- Ion Andoni Goikoetxea (Hiszpania)
- Adrian Knup (Szwajcaria)
- 1 gol:
- Abel Balbo (Argentyna)
- Diego Maradona (Argentyna)
- Marc Degryse (Belgia)
- Georges Grün (Belgia)
- Erwin Sánchez (Boliwia)
- Branco (Brazylia)
- Márcio Santos (Brazylia)
- Raí (Brazylia)
- Daniel Borimirov (Bułgaria)
- Nasko Sirakov (Bułgaria)
- David Embé (Kamerun)
- Roger Milla (Kamerun)
- François Omam-Biyik (Kamerun)
- Hernán Gaviria (Kolumbia)
- John Harold Lozano (Kolumbia)
- Lothar Matthäus (Niemcy)
- Karl-Heinz Riedle (Niemcy)
- John Aldridge (Irlandia)
- Ray Houghton (Irlandia)
- Daniele Massaro (Włochy)
- Hwang Sun-hong (Korea Południowa)
- Seo Jung-won (Korea Południowa)
- Mohammed Chaouch (Maroko)
- Hassan Nader (Maroko)
- Marcelino Bernal (Meksyk)
- Alberto García Aspe (Meksyk)
- Bryan Roy (Holandia)
- Gaston Taument (Holandia)
- Aron Winter (Holandia)
- Finidi George (Nigeria)
- Samson Siasia (Nigeria)
- Rashidi Yekini (Nigeria)
- Kjetil Rekdal (Norwegia)
- Dan Petrescu (Rumunia)
- Dmitri Radchenko (Rosja)
- Fahad Al-Ghesheyan (Arabia Saudyjska)
- Sami Al-Jaber (Arabia Saudyjska)
- Saeed Al-Owairan (Arabia Saudyjska)
- Txiki Begiristain (Hiszpania)
- Pep Guardiola (Hiszpania)
- Fernando Hierro (Hiszpania)
- Luis Enrique (Hiszpania)
- Julio Salinas (Hiszpania)
- Henrik Larsson (Szwecja)
- Roger Ljung (Szwecja)
- Hakan Mild (Szwecja)
- Georges Bregy (Szwajcaria)
- Stéphane Chapuisat (Szwajcaria)
- Alain Sutter (Szwajcaria)
- Earnie Stewart (Stany Zjednoczone)
- Eric Wynalda (Stany Zjednoczone)
- Gole samobójcze:
- Andrés Escobar (Kolumbia) dla Stanów Zjednoczonych
MATEUSZ SZTUKOWSKI
Źródła, z których korzystałem:
- Mundial 1994 we wspomnieniach specjalistów od marketingu sportowego dla premiersportsonline.com
- Gary Hopkins i jego książka w artykule ze strony Uniwersytetu w Warwick
- serwis theconversation.com na temat wojny między Nike i Adidasem
- Liczba widzów na mundialach na stronie statista.com
- Archiwalny artykuł New York Times na temat mundialu 1994
- Amerykańskie szaleństwo na punkcie mundialu w artykule ze strony guinnessworldrecords.com
